اختراع «هاکُن ویوم لی» چگونه وب را نجات داد؟...
وقتی که موضوع طراحی وب مطرح می شود آدم های انگشت شماری به اندازه HAKON WIUM LIE در این حوزه، تاثیرگذار بوده اند. لی که در سِرن در کنار تیم برنرز لی، خالق خود وب کار می کند مردی است که با اختراع CSS ظاهر آشنای وب را برای آن به ارمغان آورد. بدون آن حرکت جسورانه، امروز کل فعالیت های مربوط به طراحیوب مسلما از شکلی کاملا متفاوت برخوردار بود. همان گونه که لی می گوید: «این می توانست فقط به یک کمپانی تعلق داشته باشد. این کمپانی می توانست France Telecome یا مایکروسافت باشد. حتی می توانست یک مالک خصوصی باشد. در عوض، ما حالا وبی داریم که اندکی غیر سازمان دهی شده است و چیزهای بی معنای زیادی آن بیرون وجود دارد اما در عین حال مکانی فوق العاده است که انسانیت را آن گونه که باید باشد بازتاب می دهد و استفاده از آن برای همه رایگان است.»
* چگونه به اینجا رسیدیم؟
خوب، همه این ها چطور رخ داد؟ برای آن دسته از افرادی که برای به یاد آوردن این موضوع خیلی جوان هستند در این جا نگاهی سریع به آن می اندازیم. ابتدا HTML وارد میدان شد که توسط تیم برنرز لی در اواخر سال 1990 ایجاد گردید. HTML بسیار ساده بود. هیچ چیزی درباره نحوه ارایه بیان نمی کرد بلکه فقط به معناشناسی اختصاص داشت. لی می گوید: «ما می توانستیم HTML را به روش های بسیار متفاوتی بر روی یک نمایشگر یا در یک Spech Synthesizer ارایه کنیم. HTML با نمایشگر یک PC یا تلفن گره نخورده بود بلکه یونیورسال بود».
در 1993 HTML برای نوشتن صفحات وب برای اولین مرورگر وب یعنی Mosaic مورد استفاده قرار گرفت. «این موضوع سایر افراد شامل طراحان را به خود جلب کرد و آن ها گفتند: خوب این خیلی خوب است اما فونت به کار رفته در آن فاجعه است و من آن پس زمینه خاسکتری را دوست ندارم و یک Helvetica بیست پوینتی و قرمز را ترجیح می دهم. اما آن ها نمی توانستند چنین چیزی داشته باشند زیرا HTML فقط معنای عناصر و نه ظاهر و روش ارایه را در اختیار آنان قرار می داد.»
اگر قرار بود وب به موفقیت گسترده تری دست پیدا کند طراحان به پلی بین آن کلمات نیاز داشتند. «ما می خواستیم مردم از HTML استفاده کنند اما در عین حال به دنبال این بودیم که آن ها چیزی درباره سایز فونت، رنگ ها، تیپوگرافی، Layout، لبه ها و سایه ها و چیزهایی مثل این بگویند. زیرا در غیر این صورت از HTML استفاده نمی کردند.»
لی توضیح می دهد که اگر CSS توسعه داده نمی شد طراحانه ممکن بود به جای دیگری بروند. HTML باید به زبانی برای تشریح صفحه تبدیل می گردید، چیزی مثل PDF، البته طراحان از قبل شروع به ایجاد تصاویری از اسناد خود کرده بودند. «زیرا این به معنای توانایی کنترل شما بر هر پیکسل در آنجا بود. بنابراین می توانستید فونت ها و رنگ هایی را که به دنبالش بودید به دست آورید. شما هنوز هم تعدادی از آن ها را مشاهده می کنید. اگر این موضوع به یک نُرم تبدیل می شد، وب به یک ماشین فکس غول آسا بدل شده بود.»
لی می دانست برای حفظ HTML به عنوان یک استاندارد، یک نفر باید مسیر دیگری برای گزینه های طراحی که آن ها با اشتیاق به دنبالش بودند ایجاد کند. «بنابراین دلیل اصلی و اولیه برای خلق CSS واقعا ارایه های جالب نبود، بلکه نجات HTML بود. ما می خواستیم مطمئن شویم که یک زبان مبتنی بر متن و مبتنی بر معنا در زیر پوسته آن در اختیار داریم».
لی در دروین ود یک ضرورت و نیاز شدید را حس می کرد. او می گوید: «مثل این بود که بگوییم: خوب دوست من ما به چیزی سریع نیاز داریم زیرا در غیر این صورت آن ها زبان HTML را نابود خواهند کرد.» او در عرض یک یا دو هفته اولین مشخصات CSS را نوشت.
* سازگار با آینده
البته او در این ماموریت تنها نبود. لی ایده خود را با برنرز لی مطرح کرد، اگرچه فعالیت های بسیار زیاد او به معنای درگیر شدن وی با جنبه تکنیکی کار نبود. «یک لیست مکاتبه ای بسیار فعال وجود داشت و سایر افراد نیز مفاهیم مشابهی را در گذشته مطرح کرده بودند بنابراین من چیزهایی را از آن ها نیز به ودیعت گرفتم.» لی در کنار بِرت باس یک دانشمند کامپیوتر CSS را در یک W3C Recommendation توسعه داد و برای نمایش، آن CSS را با مرورگر Arena یکپارچه کرد.
او به شکلی واضح و روشن کار خود را به خوبی انجام داد. CSS به راه خود در جهت ارایه یک شکل بصری در بیشتر وب سایت های امروزی ادامه داده است و حتی بر روی گستره وسیعی از دیوایس هایی که از آن زمان به بعد اختراع شده اند کار می کند. بخش اعظم این موضوع به این دلیل است که آن مردان آینده نگر، از آگاهی و بصیرت کافی برای ساخت چیزی که در آینده نیز جواب دهد برخوردار بودند.» ما در آن زمان تلفن های موبایل را در اختیار نداشتیم. اما چنین فرض کردیم که شاید در آینده نیز بتوانیم همین کار را بر روی دیوایس هایی به غیر از PCها نیز انجام دهیم. به عنوان مثال پیشنهاد اولیه در زمینه پیاده سازی و توسعه مشخصاتی که بر روی نمایشگرها و Speech Synthesisers جواب دهد بسیار هوشمندانه به نظر می رسد. «آن ها که به میزان بلندی و شخصیت صدایی که نشان گر شما بود مربوط می شدند بخشی از هدف و پیشنهاد اولیه ما به شمار می رفتند. ما دنیایی را می دیدیم که در حال ظهور بود اما دقیقا نمی دانستیم این دنیا چه شکلی خواهد داشت».
در اختیار داشتن مجموعه گوناگونی از ماشین ها در CERN به آن ها کمک زیادی کرد. «تیم از یک کامپیوتر Next استفاده می کرد، من یک کامپیوتر Sun داشتم و رابرت کایلیااو هم از یک Mac استفاده می کرد. بنابراین همین موضوع نیز به ما گوشزد کرد که می توانیم کاری کنیم تا وب بر روی همه این ماشین ها کار کند.»
* نجات وب
لی در 1995 CERN را ترک کرد تا یک دوره چهار ساله کاری را در W3C و قبل از انتقال به Opera Software آغاز نماید. اما به رغم سال ها نبرد برای توسعه و ارتقاء وب، اگر از او سوال کنید که آیا وب هنوز هم باید نجات داده شود او می گوید: «بله! سریعا! این یک کار دایمی است! این چیزی نیست که وب انجام داده باشد. این تاریخ خلق کردن است. وب فقط 25 سال دارد و قرار است تا مدت های مدید در اختیار ما باشد بنابراین چیزهای زیادی وجود دارد که باید توسعه داده شود.»
او اعتقاد دارد تهدیدات جدید وب، حاصل تکنولوژی های تجاری نظیر ظهور و فراگیر شدن برنامه های کاربردی iPhone است که به شما اجازه می دهد کارهایی انجام دهید که بدون HTML و CSS نمی توانید به انجام برسانید. اما خبرهای خوب این است که جامعه استانداردهای وب به طور دایمی با چنین چیزهای تجاری مقابله به مثل می کند.
او می گوید: « برای سال های متمادی، برنامه های کاربردی iphone به دوربین دسترسی داشته اند اما برنامه های کاربدی تحت وب از چنین موقعیتی برخودار نبوده اند. حالا ما به دوربین، مکان، و شتاب سنج دسترسی داریم. بنابراین می توانیم از نظر تکنیکی بیشتر برنامه های کاربردی موجود را با استفاده از HTML بنویسیم. یکی از چیزهایی که نادیده گرفته ایم جهت صفحه (Page Oreintation) بوده است. ما باید آن ارایه های بصری اجباری را که می توان در برنامه های کاربردی به کار گرفته شوند به انجام برسانیم و مطمئن شویم می توانیم همان کارها را در HTML و CSS نیز پیاده کنیم.»
اگر CSS به زندگی خود ادامه دهد برای لی روشن است که با نیاز طراحان به ابزار جدید، CSS می تواند به تغییر و تکامل خود ادامه دهد. ماهیت دقیق این تغییرات باید مشخص شود اما لی مطمئن است این تغییرات به جای HTML بیشتر در CSS رخ خواهد داد.
او توضیح می دهد: «من فکر می کنم HTML بیشتر شبیه نوعی منبع برای انسانیت است. به عنوان مثال، نشانه گذاری Wikipedia نباید تغییر کند. ما باید مطالب و محتوا را روزآمد کنیم و باید روش ارایه را روزآمد سازیم. اما نشانه گذاری خوب است زیرا می تواند برای مدت زیادی به زندگی خود ادامه دهد.»
البته در عین حال خطر پف کردن CSS نیز وجود دارد. او می گوید: «ما قبلا نیز از سوی افرادی که باید مطمئن می شدند این بر روی هر سخت افزار ابتدایی کار می کند شاهد فشاری برای اضافه کردن ویژگی های جدید بوده ایم. در بازار پیش رو، تلفن های اندرویدی اندکی مینی مال به نظر می رسند. آیا می توانیم مطمئن شویم که مرورگر بر روی این دیوایس ها اجرا خواهد شد؟ به عنوان مثال، فیس بوک دوباره CSS را در JavaScript پیاده سازی کرده زیرا فکر می کند کلاینت های محلی و مرورگرها به عملکردهای بسیار زیادی دست پیدا کرده اند. این توازنی است که یک نفر بالاخره باید برقرار کند.»
در حال حاضر او اعتقاد دارد ماژول های بیش از حدی در CSS وجود دارد، اگرچه او تاکید می کند که بسیاری از آن ها به علت این که در جلب و جذب کمپانی های پیاده ساز مرورگر با شکست مواجه می شوند و یا به واسطه فقدان علاقه عمومی از بین خواهند رفت. «اغلب اوقات این تصمیمات در جوامع مربوط به موتورهایی مثل Blink و WebKit اتخاذ می شود. این موضوع دیگر در جوامعی که در حوزه استانداردها فعالیت می کنند رخ نمی دهد. زیرا در صورتی که نتوانید آن را در Blink یا WebKit پیاده کنید واقعا قرار نیست به بخشی از وب تبدیل شود.»
* Less و SaaS
و SaaS و Less چه می شوند؟ او می گوید: «من فکر می کنم آن ها موضوعیت دارند. در واقع اگر به گذشته بنگریم شاید به این نتیجه برسیم که باید این عملکرد را در CSS قرار می دادیم. داشتن برخی از این ویژگی ها از نظر سینتکس کاملا منطقی است و این کار می توانست انجام گیرد ... آن ها بسیار باشکوه هستند و باید انجام می شدند.»
هرچند لی به طور وضوح از طرح های Adobe برای CSS Regions انتقاد می کند و به طور کلی از ابزار authoring آن راضی نیست. او می گوید: «وقتی CSS خود را می نویسم آن را در یک ویرایشگر متنی می نویسم و از یک ابزار WYSIWYG استفاده نمی کنم. این جهان الزاما با جهان طراحی همراه و هم ساز نیستن. اگر یک ابزار WYSIWYG داشته باشید آن ابزار باید بر روی نمایشگرهایی با سایزهای مختلف شبیه سازی شود و شاید این کار امکان پذیر نباشد، شاید برخی از افراد هنوز هم این کار را انجام دهند اما این چیزی نیست که برای من جواب دهد.»
به طور خلاصه، به جای این که بگوییم وب در حال تمام شدن است باید اشاره کنیم هنوز هیچ چیز شروع نشده است. لی اشاره می کند: «میلیاردها نفر هنوز هم بر روی وب نیستند. چالش هایی نظیر فراهم نمودن فونت ها که باید انجام گیرد و سپس می دانید. طراحان تقاضاهای جدیدی خواهند داشت. ما با آدم هایی روبرو خواهیم شد که می گویند: شما باید این کار را به این شکل یا به آن شکل انجام دهید.»
هرچند خود لی طی 20 سال گذشته قد داشته به عقب برگردد ولی او اتفاقات پیش روی را با دقت دنبال خواهد کرد و امیدوار است نسل بعدی به کار بر روی CSS ادامه دهد. او می گوید: «من نمی خواهم مردم بگویند بیایید HTML را دور بیاندازیم و یک پلتفرم جدید بسازیم. خصوصا اگر این موضوع از سوی یک کمپانی تجاری مطرح شود. اگر کارمان به موقعیت انحصاری بکشد، این بدترین چیزی است که می تواند رخ دهد. در روزهایی که اینترنت اکسپلورر مرورگر مسلط بود تقریبا با چنین موضوعی روبرو بودیم و این مرورگر با استانداردهای وب کار نمی کرد و مایکروسافت هم باگ های آن را برطرف ننمود و همه چیز بسیار کندو آهسته پیش می رفت. و این می تواند دوباره رخ دهد. Apple و Google حالا قدرت بسیار زیادی دارند. خدا را شکر که فقط دو تا هستند!»
به نقل از نشریه بزرگراه رایانه
www.SAMSUNGCENTER.ir