با نگاهی به تاریخچه‌ی پیشرفت دوربین گوشی‌های هوشمند، متوجه می‌شویم که شرکت‌ها با الهام از دوربین‌های ساده و قدیمی، به‌دنبال ارتقا و هوشمندتر کردن حسگر دوربین گوشی‌های هوشمند برای به‌ثبت رساندن تصاویری باکیفیت‌تر هستند. زمانی‌که از عکاسی آنالوگ صحبت می‌شد، فرمت 35 میلی‌متری محبوب‌ترین گزینه‌ی موجود بود که تقریباً در تمامی وسایل تصویربرداری از دوربین‌های ساده گرفته تا SLR های گران‌قیمت به‌کار می‌رفت. فرمت مذکور به‌قدری رایج بود که هنوز‌هم فاصله‌ی کانونی لنزهای دوربین‌های جدید 35 میلی‌متری است.
تحول دیجیتالی در دنیای فناوری باعث ظهور دوربین‌های تمام‌فریم DSLR شد که اندازه‌ی حسگرهایش هنوز‌هم با فرمت 35 میلی‌متر یکسان است. بااین‌حال، به‌وجود آمدن دوربین‌های دیجیتال کوچک نیز از دیگر آثار این اتفاق بود؛ دوربین‌هایی که حتی در جیب هم جا می‌شوند. بهره‌مندی از حسگرهای یک‌اینچی در چنین دستگاه‌هایی بیشتر شبیه به معجزه بود و می‌توان از دوربین‌های سری RX100 سونی به‌عنوان نمونه‌‌‌ای شناخته‌شده از آن‌ها یاد کرد که به‌تدریج با بهبود چشمگیر ویژگی‌های دوربین گوشی‌های هوشمند از مُد افتادند. بااین‌حال، دوربین‌های مذکور توانستند تأثیر زیادی روی گوشی‌های هوشمند بگذارند. به‌عنوان مثال، گوشی اکسپریا Pro-I سونی به حسگر یک‌اینچی دوربین RX100 این شرکت مجهز شده است که البته به‌دلیل محدودیت‌های اپتیکی نمی‌تواند کاملاً از حسگر ۲۰ مگاپیکسلی آن بهره ببرد و فقط از 12 مگاپیکسلش پشتیبانی می‌کند. حسگرهای موسوم به یک‌اینچی واقعاً یک اینچ نیستند؛ بلکه حدود دو تا سه اینچ اندازه دارند که مانند فرمت ۳۵ میلی‌متری میراث دوربین‌های قدیمی است.
حسگر تصویر گوشی Pro-I از پیکسل‌های بسیار بزرگ 2/4 میکرومتری بهره می‌برد. درحالی‌که حسگر 200 مگاپیکسلی ایزوسل HP3 با باینینگ 16 در 1 به پیکسل‌های 224 میکرومتری مجهز شده است. نکته‌ی قابل‌توجه این‌که دو حسگر مورداشاره برای دو دوربین متفاوت با کاربردهای متفاوت طراحی شده‌اند. حتماً اطلاع دارید که Pro-I اولین گوشی هوشمندی محسوب نمی‌شود که از حسگر یک‌اینچی بهره می‌برد و قطعاً آخرین آن‌ها نیز نخواهد بود. پیش‌بینی می‌شود 2023 سال رایج‌شدن حسگرهای یک‌اینچی در گوشی‌های پرچم‌دار باشد.
احتمالاً گوشی Lumix Smart Camera CM1 پاناسونیک را به‌خاطر داشته باشید که با طراحی منحصربه‌فرد قابش و بهره‌مندی از سخت‌افزارهای معروفی همچون لایکا و «موتور ونوس»، هیچ شکی بر تمرکز آن روی دوربین باقی نمی‌گذاشت. گوشی پاناسونیک به حسگر 1 اینچی و 20 مگاپیکسلی مجهز بود و با لنز لایکا و دیافراگم f/2.8 امکان فیلم‌برداری 1080p با نرخ نوسازی 30 فریم‌برثانیه و 4K با 15 فریم‌برثانیه را فراهم می‌کرد. لومیکس اسمارت کمرا CM1 گوشی غول‌پیکری با ضخامت 21 میلی‌متری و وزن 204 گرمی بود که در سال 2014 بسیار غیرطبیعی به‌نظر می‌رسید. گوشی مورداشاره اندروید 4.4 را اجرا می‌کرد و از اپلیکیشن دوربین سفارشی با قابلیت کنترل دستی کامل بهره می‌برد. از قابلیت‌های شگفت‌انگیز این گوشی می‌توان به حلقه‌ی نقره‌ای دور لنز اشاره کرد که برای تغییر تنظیمات دوربین طراحی شده بود. گوشی لومیکس CM1 با برچسب قیمتی 1,000 دلاری‌اش در آن زمان کمی گران به‌حساب می‌آمد؛ ولی قابلیت‌های ویژه و تخصصی‌اش آن را معقول نشان می‌داد.
بیایید کمی به زمان عقب‌تر سفر کنیم. بسیاری گوشی Pure View 808 نوکیا را به‌خاطر می‌آورند؛ دستگاه پیشرفته‌ای که گویا از آینده آمده بود. در سال 2012 و زمانی‌که این گوشی با حسگر غول‌پیکر 1/1.2 اینچی‌اش روانه‌ی بازار شد، هیچ دستگاهی نمی‌توانست با آن رقابت کند. حسگر بی‌نظیر HES9 توشیبا به‌کار‌رفته در گوشی نوکیا حرفی برای سایر سازندگان باقی نمی‌گذاشت و حتی گلکسی S3 حسگر 1/3.2 اینچی و 8 مگاپیکسلی IMX145 سونی نیز که همان سال عرضه شد، حریفش نبود.
حسگر PureView با پیکسل‌های 1/4 میکرومتری و روزولوشن 41 مگاپیکسلی حتی نسبت‌به استانداردهای امروزی نیز خارق‌العاده بود و اولین گوشی هوشمندی به‌شمار می‌رفت که موفق شد رکورد رزولوشن آن را بشکند، سال‌ها بعد و در سال 2018 پا به صحنه گذاشت. دقیقاً همین رزولوشن بسیار زیاد بود که گوشی 808 نوکیا را به محصولی متعلق به آینده تبدیل می‌کرد. فناوری Supersampling این گوشی تصاویر 8 مگاپیکسلی باکیفیتی ثبت و امکان بزرگ‌نمایی دیجیتالی بدون افت کیفیت را فراهم می‌کرد. گوشی‌های امروزی هم از روش بسیار مشابهی بهره می‌برند؛ البته تفاوت‌های مهمی نیز دارند. شاید در اینجا بهتر باشد کمی درمورد پیکسل‌ها صحبت کنیم. هنگام مراجعه به اطلاعات دوربین‌های دیجیتال، معمولاً قابلیت‌هایی مانند دیافراگم، حسگر و اندازه‌ی پیکسل مشاهده می‌شوند؛ اما همه‌ی پیکسل‌ها مثل هم نیستند.
اگرچه حسگر PureView 808 به ابعاد بسیار بزرگ و رزولوشن بالایی مجهز شده بود، اما از فناوری قدیمی‌ای بهره می‌برد. حسگر مورداشاره از نوع «نوردهی از جلو» یا FSI بود که به‌معنی مانع‌شدن مدارهای حسگر سر راه فتودیودها است و کیفیت تصاویر را به‌ویژه در نور کم کاهش می‌دهد. نوکیا برای حل این مشکل، سال بعد از گوشی لومیا 1020 با دوربین 41 مگاپیکسلی، ولی این‌بار با حسگر کوچکتر 1/1.5 اینچی از نوع «نوردهی از عقب» یا BSI پرده‌برداری کرد.
ماجرا به اینجا ختم نخواهد شد؛ زیرا نام ISOCELL درواقع از کلمه‌ی انگلیسی Isolate گرفته شده است که در فناوری دوربین‌ها به موانعی فیزیکی اشاره دارد که هر پیکسل را ایزوله یا جداسازی کرده و باعث کاهش تداخل می‌شود. سامسونگ به توسعه‌ی فناوری مورداشاره ادامه داد و مزایای بیشتری مانند Full-Well Capacity بزرگ‌تر را به آن افزود که تعداد فوتون‌های جمع‌آوری‌شدنی هر پیکسل را قبل از رسیدن به نهایت ظرفیتش اندازه‌گیری می‌کند.
باید به این نکته اشاره کنیم که سامسونگ، تنها تولیدکننده‌ای نیست که از طراحی یادشده بهره می‌برد؛ بلکه آمنی‌ویژن نیز فناوری مشابهی به نام PureCel Plus دارد. اختراعات جدیدی هم در این زمینه وجود دارد؛ به‌طور مثال طراحی حسگرهای انباشته (Stacked) سونی که ترانزیستورها و فوتودیودهای موردخوانش آن‌ها را به‌جای جداسازی از کنار هم، در دو لایه‌ی مجزا قرار می‌دهند که سطح فتودیودها را افزایش خواهد داد. به‌طورخلاصه، باید گفت که اندازه‌ی پیکسل، تنها عامل تعیین‌کننده‌ی کیفیت تصویر محسوب نمی‌شود. درواقع، طراحی‌های هوشمندانه‌ای مانند موارد مذکور است که به تولیدکنندگان حسگرها اجازه می‌دهد تا اندازه‌ی پیکسل‌ها را حتی تا 0/56 میکرومتر کاهش دهند.
گوشی‌های هوشمند امروزی به‌سمت افزایش مگاپیکسل و بهره‌مندی از حسگرهای یک‌اینچی پیش می‌روند. به‌عنوان مثال، دوربین اصلی گوشی 12S اولترا شیائومی از حسگر شگفت‌انگیز ۵۰ مگاپیکسلی و یک‌اینچی IMX989 سونی بهره می‌برد که از حسگرهای رایج 1/1.5 و حتی 1/1.5 اینچی گوشی‌های امروزی بسیار بزرگ‌تر است. گوشی‌های پیکسل 7 و آیفون 14 پرو نیز در این دسته قرار می‌گیرند و از رزولوشن و اندازه‌ی پیکسل مشابهی برخوردارند. علاوه‌براین، گوشی گلکسی S22 اولترا حسگری 1/1.3 اینچی دارد؛ اما به‌دلیل رزولوشن 108 مگاپیکسلی‌اش، اندازه‌ی فیزیکی پیکسل‌های آن کوچکتر است.
بااین‌حال، قبل از عرضه‌ی 12S اولترا شیائومی گوشی دیگری به نام Aquos R6 وجود داشت که از حسگر IMX989 بهره می‌برد. جالب است که گوشی Aquos R6 شارپ نیز مجهز به دوربینی بود که با همکاری لایکا ساخته شده بود؛ نکته‌ای که برای محصول شیائومی نیز صدق می‌کرد. این روزها شرکت شارپ در معرفی قابلیت‌ها و محصولات جدید برای گوشی‌های هوشمند پیش‌گام است؛ ولی حضور کم‌رنگش در دنیای گوشی‌ها باعث شده که محصولاتش چندان به چشم نیایند.
براساس جدیدترین شایعات، تولیدکنندگان متعددی به‌دنبال عرضه‌ی گوشی‌های پرچم‌دار با حسگرهای یک‌اینچی و به‌ویژه با رزولوشون متوسط و پیکسل‌های بزرگ‌اند. علاوه‌براین، مدل‌هایی با دوربین 200 مگاپیکسلی و پیکسل‌های کوچکتر در راه هستند که باید منتظر بمانیم و ببینیم کدام روش در جذب کاربران موفقیت بیشتری کسب خواهد کرد.